Historia – powstanie CBDG

Z inicjatywą opracowania Centralnej Bazy Danych Geologicznych wystąpiło w roku 1993 Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (obecnie Ministerstwo Środowiska).

Prace wstępne nad projektem bazy rozpoczęto w 1995 roku w Ośrodku Komputeryzacji Badań PIG. Dokumentacja bazy danych brytyjskiej służby geologicznej (British Geological Survey) posłużyła jako materiał szkoleniowy, ilustrujący metodykę prac i możliwe rozwiązania. Dostęp do modelu danych bazy GEODE, opracowanej w służbie geologicznej RPA (Council for Geoscience), umożliwił przejście do następnego etapu działań - przygotowania własnej struktury bazy, dostosowanej do krajowych standardów i potrzeb.

Zdecydowano o użyciu systemu zarządzania bazami danych Oracle jako podstawowego dla bazy, a także o zastosowaniu metodyki Oracle CASE do jej projektowania. Do prac analitycznych i projektowych włączono konsultantów z firmy Oracle Polska. Przeprowadzone wśród przyszłych użytkowników bazy w ramach tzw. analizy strategicznej badania ankietowe wykazały, że oczekiwania wobec planowanej CBDG są ogromne: baza miała zawierać wszelkie możliwe dane geologiczne – włącznie z tymi, które nie zostały nigdy dotąd przetworzone na postać cyfrową, a ponadto – być wyposażona we wszelkie możliwe, nawet bardzo zaawansowane funkcje. Było jasne, że należy przede wszystkim udostępnić użytkownikom aplikacje do wprowadzania, wyszukiwania i przeglądania danych. Pewnych danych szczegółowych o oczekiwanym przez użytkowników zakresie informacji w bazie dostarczyły specjalne badania ankietowe, prowadzone zarówno w PIG, jak i poza Instytutem. Bliższej analizie poddano też wszystkie tematyczne bazy danych prowadzone w PIG oraz niektóre bazy instytucji zewnętrznych.

W 1996 roku powołano w Centralnym Archiwum Geologicznym Sekcję CBDG, odpowiedzialną za dalsze prace nad bazą. Prowadzone w latach 1996–1997 intensywne prace analityczne, projektowe i programistyczne zaowocowały wdrożeniem w roku 1997 produkcyjnej wersji CBDG, złożonej z głównych podsystemów: Otwory, Dokumenty, Analizy, Złoża, a także podsystemu przestrzennego (GIS) bazy, jak również specjalnych aplikacji CBDG (przeglądarek: tabelarycznej, profilowej i geograficznej). Baza była już wówczas wyposażona w najważniejsze słowniki geologiczne, wykorzystywane do wprowadzania i wyszukiwania danych.

W kolejnych latach opracowywano nowe, stale rozszerzane i udoskonalane wersje dotychczas wdrożonych podsystemów CBDG, a także rozszerzano ją o nowe podsystemy: Kolekcje geologiczne, do którego przeniesiono dostępne cyfrowe dane katalogowe muzeum PIG; Geofizyka wiertnicza (gdzie przetransferowano dane z bazy tematycznej GEOFLOG); Punkty badawcze (gdzie można gromadzić dane o lokalizacji punktów dokonywania obserwacji i pomiarów powierzchniowych). Wykonano też dodatkowy podsystem Rdzenie wiertnicze.

W pracach nad słownikami CBDG i założeniami funkcjonalnymi poszczególnych podsystemów bazy uczestniczyli także inni pracownicy Państwowego Instytutu Geologicznego, którzy działali w ramach tak zwanych grup problemowych, dostarczających Pracowni CBDG niezbędne specyfikacje geologiczne. W pracach nad niektórymi słownikami CBDG brali udział także geolodzy spoza PIG.

Osoby biorące udział w pracach CBDG w okresie 1995–2015

Archiwalne bazy danych

Zasoby informacyjne CBDG powstały w części, w wyniku importu danych z archiwalnych baz źródłowych:

1. ARCHIDOK

Baza zawierała informacje o dokumentacjach surowcowych i aneksach do nich, decyzjach dotyczących zatwierdzonych zasobów, projektach badań geologicznych i geofizycznych, sprawozdaniach, wynikach badań i poszukiwań, opracowaniach monograficznych, orzeczeniach, ocenach i analizach, sprawozdaniach z wyjazdów zagranicznych i autorskich materiałach do map seryjnych zgromadzonych w CAG PIG. Bazę ARCHIDOK zestandaryzowano i przeładowano do CBDG w roku 1998. Ogółem w bazie znajdowało się wtedy 37 195 opracowań archiwalnych, które po przeładowaniu znalazły się w podsystemie Dokumenty CBDG.

2. Baza fiszek

Baza powstawała na izolowanych komputerach i dotyczyła informacji o dokumentacjach i opracowaniach geologicznych zgromadzonej na papierowych fiszkach w archiwum CAG. Zawierała informacje o tytułach, roku powstania i autorach dokumentacji gromadzonych w PIG. Zawierała około 10 000 rekordów. Została przeładowana do podsystemu Dokumenty CBDG w roku 2000.

3. ARCHIGEO

Katalog opracowań archiwalnych, łącznie około 500 000 skatalogowanych opracowań, zgromadzonych w 96 archiwach w kraju – głównie w archiwach wojewódzkich (w archiwach poza PIG-iem). Wszystkie dane z ARCHIGEO zostały przeładowane do podsystemu CBDG Dokumenty w latach 1999- 2002.

4. ARCHIMAP

Baza ARCHIMAP była katalogiem map publikowanych zgromadzonych w Archiwum Map CAG. Baza eksploatowana była w latach 1989–1997 w PIG w Warszawie, a także w niektórych oddziałach, w końcowej fazie eksploatacji zawierała około 40 000 skatalogowanych pozycji katalogowych (tytułów map). W roku 1997 dane te przeniesiono do CBDG.

5. ARCHIKOW

ARCHIKOW to komputerowa baza informacji pochodzących z kart otworów wiertniczych gromadzonych w Archiwum Materiałów Geologicznych CAG. Baza prowadzona była na osobnych komputerach znajdujących się w CAG PIG. Użytkowana była w latach 1990–1997 i pod koniec zawierała około 30 000 rekordów. W roku 1999 została w całości przeładowana do podsystemu Otwory CBDG.

6. OTWORY_1997

Baza OTWORY_1997 zawierała ten sam zakres informacji co ARCHIKOW, ale obejmowała w większości inny obszar Polski. Dane gromadzone były także na niezależnych komputerach. W bazie zgromadzono łącznie 86 382 rekordy, które przeładowane zostały do podsystemu Otwory CBDG w roku 1999.

7. ARCHIMAG

Była to komputerowa baza danych o rdzeniach gromadzonych w archiwach rdzeni CAG. Powstała w roku 1990 i użytkowana była do jesieni 2002 roku. W bazie tej zgromadzono informację o 3274 rdzeniach z otworów, z czego 1306 udało się zidentyfikować jako już istniejące w CBDG. W tym przypadku zmodyfikowano dane w podsystemie Otwory, poszerzając je o informacje z bazy ARCHIMAG. Jednocześnie zidentyfikowano, a następnie przeładowano do CBDG 1540 nowych rekordów. Reszta otworów z ARCHIMAG została uznana za błędne lub wymagające dodatkowej weryfikacji, co nastąpiło w późniejszym czasie.

8. ARCHIMUZ

ARCHIMUZ był komputerowym systemem informacji o zbiorach muzealnych gromadzonych w Muzeum Geologicznym PIG. System eksploatowany był od 1992 do 1998 roku. W tym czasie wprowadzono do niego 12 819 rekordów (3251 kolekcji tematycznych i 9568 okazów). W roku 2003 baza ta została przeładowana do podsystemu Kolekcje Geologiczne CBDG.

9. GEOFLOG

Była to baza tworzona w PIG w latach 1991– 1996. Zawierała informacje z profilowań geofizycznych w powiązaniu z danymi o charakterze źródłowym. Była wyposażona była w oprogramowanie do standaryzacji i reinterpretacji danych karotażowych, a także w system graficznej wizualizacji tych danych. Część zgromadzonych w bazie GEOFLOG danych geofizyki wiertniczej z otworów PIG (około 840 rekordów) zostało przeniesionych do podsystemu CBDG Geofizyka wiertnicza.

10. ARGEOL

Baza zawierała informacje o dokumentach oraz lokalizacji badań elektrooporowych. Zawierała także lokalizację granic obszarów. Bazę opracowano i prowadzono w firmie SEGI-PBG do roku 1996; w końcowej fazie eksploatacji baza zawierała informacje o około 90% opracowań elektrooporowych wykonanych w Polsce do roku 1995. Następnie w roku 1998 bazę przekazano do CAG, gdzie dane z bazy przeniesiono do podsystemu CBDG Dokumenty.

11. Baza LZW

Baza zawierała informacje dotyczące 695 otworów odwierconych w obrębie Lubelskiego Zagłębia Węglowego i jego obrzeżeniu. Była tworzona w Samodzielnej Pracowni Geologii Regionu Lubelskiego w Lublinie. W roku 2006 dane z bazy LZW przeładowano do podsystemu Otwory CBDG.

12. Baza SKM (System Katalogowania Map)

Baza jest systemem katalogowania map cyfrowych. Zawiera dane o 566 mapach cyfrowych wykonanych w PIG i jego oddziałach zebrane w latach 1995–1997. Dane katalogowe z bazy SKM zostały w roku 2000 przeniesione do podsystemu CBDG Dokumenty – Mapy cyfrowe.

13. Baza fanerozoiku Pomorza Wschodniego i Zachodniego

Baza zawierała opis profili stratygraficznych z Pomorza Wschodniego i Zachodniego. Zgromadzone w niej były informacje o litostratygrafii i chronostratygrafii z 282 wierceń. W latach 2005-2007 przeładowana została do podsystemu Otwory CBDG.

14. Baza dokumentacji magnetycznych i grawimetrycznych

Baza prowadzona była w Zakładzie Geofizyki PIG. Przekazana została do CBDG w roku 2004 i przeładowana do podsystemu Dokumenty. Zawierała informacje o dokumentacjach geofizycznych zgromadzonych w CAG, Zakładzie Geofizyki Akademii Górniczo-Hutniczej, Przedsiębiorstwie Badań Geofizycznych oraz innych archiwach.

15. Baza archiwalnych materiałów magnetycznych

Baza opracowana została przez Przedsiębiorstwo Badań Geofizycznych. Zawierała zweryfikowane i opracowane dane dotyczące 234 400 punktów magnetycznych z 63 opracowań badań magnetometrycznych. Dane te zostały przeładowane do CBDG w 2003r. Dane dotyczące podstawowych informacji o punktach badawczych znalazły się w podsystemie Punkty badawcze CBDG, natomiast wyniki pomiarów w podsystemie Analizy.

16. Baza archiwalnych materiałów grawimetrycznych

Baza opracowana została przez Przedsiębiorstwo Badań Geofizycznych w latach 2003–2004. Zawierała informacje oraz wyniki archiwalnych zdjęć grawimetrycznych z obszaru Polski. W 2004 r. dane te zostały przekodowane a następnie przeładowane do CBDG - informacje o lokalizacji do podsystemu Punkty badawcze a dane pomiarowe do podsystemu Analizy.

17. Baza danych właściwości petrofizycznych skał w północno-zachodniej Polsce

Baza prowadzona była w Zakładzie Geofizyki PIG. Zawierała dane dotyczące własności petrofizycznych skał, pomierzonych na rdzeniach i próbkach rdzeni pobranych z otworów wiertniczych oraz odkrywek. Na podstawie zebranych w niej informacji uzupełniono lub skorygowano informacje o dokumentacjach zawierających wyniki opracowanych badań w podsystemie Dokumenty i samych otworach - podsystem Otwory.

18. Sejsmika 2D i 3D

CBDG gromadzi metadane o profilach sejsmicznych 2D i zdjęciach sejsmicznych 3D pochodzących z firm wykonujących badania, a także PGNiG (głównego zleceniodawcy tych badań). Łącznie pozyskano z Geofizyki Toruń, Geofizyki Kraków i Przedsiębiorstwa Badań Geofizycznych 10908 danych nagłówkowych o profilach 2D oraz 81 o zdjęciach sejsmicznych 3D. Ogólnie uzupełniono dane dla 776 dokumentacji oraz skatalogowano w całości 480 nowych dokumentacji. Dla dokumentacji wcześniej znajdujących się w CBDG uzupełniono brakujące numery profili, streszczenia, lokalne struktury geologiczne. Natomiast dokumentacje, które nie znajdowały się w CBDG zostały w pełni skatalogowane, a dane dotyczące sejsmiki zostały przeładowane.

19. BPS (Baza Prędkości Średnich)

W bazie tej znajdowały się informacje o prędkościach średnich pomierzonych w trakcie badań sejsmicznych w 2488 otworach wiertniczych. Baza prowadzona była w Zakładzie Geofizyki PIG. Dane z niej pochodzące w 2004r. trafiły do podsystemu Otwory oraz Geofizyka wiertnicza (dane dotyczące BPS zapisane w formacie LAS)

20. Komputerowy bank informacji sejsmicznej

Zawierał informacje z 220 opracowań sejsmicznych zarejestrowanych w CAG w latach 1991–1993 i 1996–1999. W 1999 roku zostały one przeanalizowane, a następnie wprowadzone do podsystemu Dokumenty. Do roku 2002 wprowadzono dodatkowe informacje o 320 dokumentacjach. W latach 2000–2002, w wyniku prac nad rozszerzeniem informacji znajdującej się CBDG, 540 rekordów uzupełniono o szczegółowe opisy dotyczące lokalizacji oraz przeprowadzonych badań.

21. Inwentaryzacja dokumentacji geofizycznych

Na podstawie danych znajdujących się w CBDG ustalono archiwa, w których znajdowały się dokumentacje geofizyczne. Ze względu na to, że posiadane dane pochodziły sprzed wielu lat oraz były niekompletne, w pierwszym etapie prac dokonano weryfikacji faktycznej ilości dokumentacji znajdujących się w archiwach. W tym celu wysłano zapytanie do 47 archiwów w Polsce, w których według danych z CDBG powinno znajdować się około 17 000 dokumentacji geofizycznych. W sumie udało się zgromadzić informację o 9642 dokumentacjach z 21 jednostek.

22. Baza kredy górnej i paleocenu dolnego z otworów Niżu Polskiego

Baza powstawała w Zakładzie Geologii Regionalnej PIG. Celem realizacji zadania było przygotowanie materiałów dotyczących paleocenu dolnego (danu), pochodzących z otworów wiertniczych Niżu Polskiego. Materiały te obejmowały informacje z ponad 100 otworów. W latach 2006–2007 po wstępnej weryfikacji dane zostały usystematyzowane, ujednolicone i przeredagowane a następnie wprowadzone do podsystemu Otwory CBDG.

23. Inwentaryzacja rdzeni wiertniczych

Państwowy Instytut Geologiczny gromadzi również informacje o rdzeniach wiertniczych, będących własnością Skarbu Państwa, a znajdujących się w archiwach rdzeni nie podlegających administracyjnie Centralnemu Archiwum Geologicznemu.

Zadanie to realizowano w dwóch etapach w latach 2003–2004. W pierwszym etapie ustalono, że w archiwach poza CAG znajdują się rdzenie z 974 otworów wiertniczych. Częściowo informacja o otworach była już wprowadzona do CBDG. Dla tych otworów uzyskano i wprowadzono uzupełniające informacje. W drugim etapie prac ustalono, iż w archiwach rdzeni PGNiG S.A. znajdują się 1144 archiwalne otwory wiertnicze, z których rdzenie stanowią własność PGNiG S.A. W większości przypadków podstawowa informacja o otworach była już wprowadzona do CBDG. Także te otwory zostały uzupełnione o dodatkowe informacje. Podobnie jak poprzednio informacje uzupełniające dla 952 otworów uzyskano z archiwum w Chmielniku, a dla 165 otworów z archiwum w Pile.

Wprowadzanie danych

Stale napływające do Narodowego Archiwum Geologicznego opracowania geologiczne katalogowane są na bieżąco w CBDG, w związku z czym ilość danych w bazie stopniowo rośnie. Pracownicy NAG oraz CBDG zajmują się również weryfikacją i uzupełnianiem wprowadzonych danych. Stopniowo katalogowane są też w CBDG starsze archiwalia zgromadzone w NAG, dotychczas pozbawione reprezentacji cyfrowej.